Reizen naar Afrika met kinderen (en andere tropische bestemmingen wereldwijd) levert extra risico’s met zich mee. Eén van die risico’s is het oplopen van besmettelijke ziektes. In Afrika komen veel (infectie)ziekten (vaker) voor, die in Nederland niet of nauwelijks meer voorkomen. Gelukkig kan je jezelf hier goed tegen beschermen door langs te gaan bij de reizigerspoli van de GGD, Travelclinic of KLM. Zij weten precies wat nodig is, en welke vaccinaties niet noodzakelijk zijn. Om jou alvast wat inzicht te geven, hebben we de belangrijkste vaccinaties op een rijtje gezet.

Rijksvaccinatieprogramma

Natuurlijk beginnen we met de vaccinaties van het Rijksvaccinatieprogramma. Deze vaccinaties beschermen tegen veel gevaarlijke ziektes, waaronder difterie, polio, tetanus, de bof, rode hond en mazelen. Veel van deze ziektes komen in Nederland nog maar weinig voor (echter wel steeds meer door afnemende vaccinatiegraad), maar komen vaker voor in delen van Afrika. Dit maakt de noodzaak voor de vaccinatie alleen nog maar groter wanneer je gaat reizen naar Afrika met kinderen.

Mocht jij met een kind jonger dan 14 maanden naar Afrika af willen reizen, zorg dan dat de BMR vaccinatie al eerder gegeven wordt. Zo goed als alle Afrikaanse landen zijn een risicogebied voor het oplopen van de mazelen, wat een potentieel dodelijke of invaliderende ziekte kan zijn.

BCG

Eén van de dodelijkste infectieziekten wereldwijd is tuberculose (TBC) en dit komt voornamelijk voor in Afrika en Azië. Er is wereldwijd een vaccin beschikbaar, het BCG-vaccine. Helaas is de effectiviteit niet heel hoog en werkt deze het beste wanneer deze op jonge leeftijd gegeven wordt. Op de plek van de vaccinatie komt een zweertje die daar lang blijft zitten en eigenlijk altijd leidt tot een klein litteken op de bovenarm.

Hoe relevant deze vaccinatie is hangt sterk af van jouw reisplannen. TBC is gelukkig niet zo besmettelijk als veel andere ziekten, dus wanneer je alleen op vakantie gaat, is deze zeer waarschijnlijk niet nodig. Ben je van plan om voor een langere tijd te reizen naar Afrika met kinderen, of ga je emigreren naar Afrika, dan kan deze vaccinatie wel relevant worden.

Houdt er rekening mee dat deze vaccinatie alleen door de TBC-afdeling van de GGD gezet mag worden. Tijdens de gewone reizigerspoli kan hiervoor wel advies worden ingewonnen.

Hepatitis A&B

Hepatitis A & B zijn ziektes overgebracht door een virus waarbij een ontsteking van de lever ontstaat. Hoewel beide ziektes een ontsteking van de lever geven zijn er zeker verschillen. Hepatitis A is veel makkelijker op te lopen, al door het drinken van besmet drinkwater, terwijl hepatitis B een SOA is, maar ook opgelopen kan worden door het prikken aan een vervuilde naald en andere ongelukkige momenten met contact met bloederig materiaal.

Beide ziekten zijn vaak niet gevaarlijk voor kinderen, maar deze kunnen makkelijk de volwassenen besmetten. Daarnaast is er bij hepatitis B een kans dat het virus voor altijd aanwezig blijft, met de nodige gevolgen van dien.

Tegen beide ziektes is een vaccin beschikbaar en er is ook een combinatievaccin. Voor kinderen t/m 15 jaar geldt dat ze één prik voor de reis nodig hebben en dan nog één herhaling na 6 maanden, voor volwassenen zijn drie prikken nodig. Twee voor de reis (met één maand ertussen) en dan nog één zes maanden na de eerste prik. Daarna ben je levenslang beschermd!

Gele koorts

Gele koorts is een potentieel dodelijke virusziekte die voornamelijk voorkomt in de tropen. De ziekte wordt overgedragen door een mug en veroorzaakt geelzucht, koorts en zelfs bloedingen. Als je de ziekte overwint, ben je daarna voor de rest van je leven immuun, maar waarom zou je het risico lopen. Een vaccinatie tegen gele koorts, is slechts éénmalig en geeft levenslange bescherming.

De vaccinatie is wel een beruchte, want na de vaccinatie komen bijwerkingen in de vorm van algeheel ziek zijn en koorts geregeld voor. Of je jezelf wel of niet laat vaccineren tegen gele koorts is vaak geen keuze wanneer je gaat reizen naar Afrika met kinderen; het is het enige vaccin dat namelijk verplicht is in heel veel landen. Wanneer je in een gele koorts gebied geweest bent zonder vaccinatie (al is het maar als overstap), dan kom je landen die vrij zijn van gele koorts niet meer in.

Het gele koorts vaccin kan gegeven worden vanaf zes maanden oud, maar wanneer het mogelijk is, het liefst pas na één jaar. Daarnaast wordt deze vaak niet gegeven aan mensen boven de 60 jaar, omdat de bijwerkingen dan een stuk heftiger kunnen zijn.

Hondsdolheid (rabiës)

Bij de vaccinatie tegen hondsdolheid (rabiës) hangt het net als bij de BCG-vaccinatie sterk af van jouw reisdoel of deze vaccinatie nodig is. Hondsdolheid is een ziekte waar je extreem voorzichtig mee moet omgaan. Dit heeft alles te maken met het feit dat wie de ziekte krijgt, daaraan overlijdt. Mede hierdoor is onbekend of de vaccinatie volledig dekkend is, dus mocht je tijdens jouw reis gebeten worden door een dier zul je alsnog een extra vaccinaties krijgen.

Het grote verschil is dat, wanneer je al gevaccineerd bent, je nog 2 boosters krijgt nadat je door een dier gebeten bent, maar wanneer je niet gevaccineerd bent moet je antilichamen krijgen. Deze zijn heel veel duurder dan de vaccinatie en vooral veel minder goed beschikbaar. Waar de vaccinatie zo goed als overal te krijgen is, moet je voor de antilichamen vaak geëvacueerd worden naar een zeer grote stad, zoals Johannesburg of Nairobi wanneer je gaat reizen naar Afrika met kinderen.

De kans dat je echter gebeten wordt is natuurlijk heel klein wanneer je alleen voor een paar weken rondreist, dus overleg goed of dit wel of niet noodzakelijk is. Nog een kleine tip; blijf weg van straathonden, hoe lief ze er ook uitzien, de meeste mensen die hondsdolheid oplopen, lopen dit op na een beet van een straathond.

Malariaprofylaxe

Dan als allerlaatste is er nog de malariaprofylaxe. Een vaccinatie tegen malaria bestaat nog niet (al zijn er wel grote onderzoeken bezig op dit moment) en dus zal je deze ziekte op een andere manier moeten zien te voorkomen. Een feit blijft wel dat deze ziekte van alle eerder genoemde ziektes misschien wel het vaakst opgelopen wordt door Westerse toeristen die Afrika bezoeken. De ziekte komt in grote delen van het continent voor.

Het advies voor grote delen van Afrika is dan ook om pillen te slikken die een infectie met deze parasiet (grotendeels) voorkomen. Er zijn in Nederland twee middelen op de markt: atovaquon/proguanil (Malarone) en mefloquine (Lariam). Malarone moet dagelijks geslikt worden en Lariam slechts één keer per week, maar bij Lariam worden wel veel vaker bijwerkingen gezien. Vandaar dat de voorkeur wanneer je gaat reizen naar Afrika met kinderen bijna altijd uitgaat naar Malarone.

Een derde optie is doxycycline, een antibioticum wat je dagelijks slikt en ook malaria kan voorkomen, maar de combinatie van doxycycline en zonlicht kan bijwerkingen veroorzaken (het maakt je huid gevoeliger voor UV straling). Omdat je in Afrika waarschijnlijk veel in de zon zal zijn, wordt doxycycline niet als één van de eerste keuzes aangeraden.

Verder is het zeer belangrijk om mugwerende maatregelen te treffen wanneer je gaat reizen naar Afrika met kinderen, zoals het slapen onder een klamboe, gebruik van DEET en het dragen van lange kleren tijdens de schemer en avonduren. Mocht je geen zin hebben in een risico op malaria, dan zijn landen als Zuid-Afrika, Namibië en Botswana goede keuzes. Helaas liggen de meeste wildparken in deze landen wel in malariagebied, maar ook grote delen van deze landen liggen daarbuiten.

Gaan jullie reizen naar Afrika met kinderen? Breng dan een bezoek aan een reizigerspoli!

Dan nog kort samenvattend, er zijn veel verschillende vaccines beschikbaar en elke situatie is anders. Wat ons betreft begint veilig reizen naar Afrika met kinderen wat ziektes betreft dan ook tijdens een reizigerspoli en is een afspraak noodzakelijk. Houd je daarnaast aan de hygiënevoorschriften om andere ziektes zoals maagdarminfecties te voorkomen.

Gaan jullie binnenkort ook reizen naar Afrika met kinderen? En heb je vragen aan Björn? Stel ze gerust in een reactie onderaan dit blog artikel.